Verdere informatie
Op zaterdag 16 september speelt de organist Jaap Zwart een Herdenkingsconcert op het Lohmanorgel in de Farmsumer Kerk.
In het begin van de de twintigste eeuw waren er twee groepen die tegenover elkaar stonden in de muziekwereld. Enerzijds de componisten die vertegenwoordigers waren van de traditie, de componisten Bach, Beethoven en Brahms. Anderzijds de componisten van de ‘Neudeutsche Schule’ zoals Liszt, Wagner. Brahms schreef kamermuziek, symfonieën, fuga’s en Passacaglia’s. Liszt en Wagner experimenteerden met nieuwere vormen. Ook met de harmonie. Bij hen hoor je
bijna geen klassieke vormen, maar wel nieuwe vormen en harmonieën.
Max Reger werd door veel mensen beschouwd als een verbindingsfiguur tussen deze groepen. In het concert op 16 september horen we preludia’s, fuga’s en koraalvoorspelen (traditie) maar ook zeer verwijde en verassende harmonieën (nieuwe richting).
Bijzonder is dat er tijdens dit concert ook pianowerkjes worden uitgevoerd van Reger door Jaap Zwart. Reger verklaarde zelf dat hij zich oriënteerde op de composities van Brahms. Deze invloeden zijn goed te horen in de Improvisationen Op. 18
Het programma ziet er als volgt uit:
Piano
1. Uit Improvisationen Op. 18
– Allegretto con grazia
– Caprice
Orgel
2. Praeludium und Doppel-Fuge Op. 85 nr. 3
3. Uit Choralvorspiele Op. 79B
“Morgenglanz der Ewigkeit”
4. Introduction und Passacaglia in d ohne Opuszahl
Piano
5. Uit Aus meinem Tagebuche Op. 82 Band III
– Andante sostenuto
Orgel
6. Toccata in d en Fuga in D Op. 59
7. Melodia Op. 59
Piano
8. Uit Träume am Kamin Op. 143
– Larghetto
– Con moto
Orgel
9. Fantasie und Fuge D – Dur ( Toccata BWV 912) Johann Sebastian Bach
-Vivace – Allegro 1685 – 1750
-Adagio – Andante tranquillo
-Fuga
( Voor orgel bewerkt door Max Reger)
In het eerste orgelwerk zien we aan de titel dat hij beïnvloed is door Bach. Een mild preludium met
liggende tonen en verassende harmonieën, geen duidelijke afsluitende cadenzen. Mystieke sfeer.
Zwevende melodieën. Zelfs het einde van de preludium klinkt open.
Daarna volgt er een korte dubbelfuga. Wanneer dit thema bewerkt is komt er een tweede thema die wat sneller gaat.
Na een enorm crescendo worden de beide thema’s gecombineerd. Je kan merken dat Reger de fuga;s van Bach bestudeerd heeft.
Daarna een prachtig ingetogen koraalvoorspel over Morgenglans der eeuwigheid.
Na een een grootse introductie volgt er een Passacaglia. Dit passacaglia thema
wordt voortdurend herhaald en het einde van deze variatiereeks eindigt in een feestelijk majeur.
Vervolgens op de piano een vertolking van een prachtig andante sostenuto. Dit werkje is geschreven in een
A – B – A vorm. Een geliefde vorm van Max Reger. Na het contrast van het B gedeelte heeft de luisteraar behoefte aan iets herkenbaars. Vandaar dat het begin weer herhaald wordt. Een flitsende toccata met veel affecten is ook geschreven in een driedelige vorm.
Het middendeel is canonisch en zeer verstild. Daarna volgen er weer motieven uit het begin.
De melodie van de fuga is eigenlijk gebaseerd op zes tonen van de toonladder.
De fuga is een waar kunstwerk. Thema is begint zeer zacht in het pedaal gevolgd door de andere
stemmen. Het thema verschijnt ook in de omkering en bouwt op naar een grandioze climax. Aan het
einde hoort men verschillende technieken die Bach heeft gebruikt zoals de stretto-techniek.
Tot Regers meest indrukwekkende composities behoren vaak de langzame delen. Dromerige en
intense muziek zoals het Benedictus en het vanavond gespeelde Melodia uit Op. 59.
De volgende pianowerkjes zijn geschreven in 1915 ,een jaar voor zijn overlijden. Deze werkjes zijn heel diep. Schönberg, Webern en Berg hebben deze werkjes geanalyseerd. Sommige schrijvers zijn van mening dat deze pianomuziek een gevolg zijn van de intense studie die hij gemaakt heeft van de werken van Brahms. De stijl van Brahms bood zeker nog de mogelijkheid
tot ontwikkeling.
De avond wordt besloten met een bewerking van de Toccata voor Klavecimbel. Dit als eerbetoon
van Reger voor de muziek van Bach. Dit ook als contrast. Tonaal duidelijke muziek.
De concertgever Jaap Zwart groeide op in een muzikaal gezin en kwam daarmee al vroeg in aanraking met muziek. Zijn eerste muziekonderricht ontving hij van zijn vader Jaap Zwart sr. (1924-2001) Aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam studeerde hij piano en orgel. Met het hoofdvak Theorie der Muziek sloot hij zijn studie af aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Aan het conservatorium van Amsterdam is hij docent binnen de vakgroep voor het hoofdvak theorie. In het kader van de internationale opleiding Muziek Als Vak aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag geeft hij workshops vocale harmonie en improvisatie. Deze opleiding is gebaseerd op het werk en gedachtengoed van de Hongaarse componist Zoltán Kodâly.
Als concertorganist programmeert Jaap Zwart een breed repertoire. Een van zijn specialiteiten is de uitvoering van relatief onbekende orgelmuziek uit de 19e en 20e eeuw. Als kerkorganist is hij verbonden aan de Grote of Andreaskerk in Hattem en de Grote Kerk in Harderwijk.
Jaap Zwart is een veelgevraagd begeleider, ook als pianist. Van zijn spel verschenen meerdere cd’s, onder andere op de Bätzorgels van de Domkerk in Utrecht en de Grote Kerken van Gorinchem en Harderwijk. Zijn laatste cd verscheen in 2014, waarop hij het gerestaureerde Adema- orgel van de Calixtusbasiliek in Groenlo bespeelt. Voor meer informatie zie:
